Çocuklarda Bademcik Hastalıkları
Bademcik nedir?
Bademcik, özellikle çocukluk döneminde aktif olarak çalışan boğazda sağ ve sola yerleşmiş lenf dokusudur. Lenf dokusu olduğu için vücudun savunma sisteminde rol oynar. Büyüklüğü ve şekli kişiden kişiye değişir. Ergenlik dönemi ile birlikte en büyük boyutuna ulaşır ve sonra yaşlanma ile birlikte küçülmeye başlar. Alınan nefes ve yutulan yiyecekler vücut için yabancı maddeler içerir. Bu nedenle boğaz bölgesi lenf dokusu bakımından çok zengindir.
Bademcik enfeksiyonu nedir?
Özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde sık karşılaşılan, boğaz ağrısı ve ateş gibi belirtiler yapan bir enfeksiyondur. Yaklaşık % 75 virüs, % 25 ise bakteri kaynaklıdır. Bakterilerin neden olduğu bademcik iltihabı daha çok kış aylarında görülür ve 5 – 15 yaş grubunda daha sıktır. Bulaşma havayolu ve yakın temas (damlacık yolu) ile olur. Bademcik enfeksiyonuna neden olan bakterilerin başında A grubu beta hemolitik streptokoklar gelir. Beta olarak kısaca adlandırdığımız bu mikrobun yaptığı boğaz enfeksiyonunda aniden başlayan boğaz ağrısı, ateş ve yutma güçlüğü vardır. Baş ağrısı, karın ağrısı, yaygın kas ağrısı, bulantı- kusma tabloya ilave olabilir.
Boğaz kültürü ve hızlı test nedir?
Klinik bulguları benzerlik gösterdiği için beta enfeksiyonu ile virüs enfeksiyonunu klinik olarak ayırt etmek zordur. İkisinin mutlaka ayırt edilmesi gerekir. Çünkü beta enfeksiyonu varlığında mutlaka antibiyotik kullanımı gerekmektedir. Halbuki virüs nedeni ile oluşan boğaz enfeksiyonlarında antibiyotik kullanmak gerekmez.
Beta ayrımını yapabilmek için boğaz kültürü veya hızlı antijen testi kullanılır. Her iki test de boğazdan sürüntü alınarak yapılır. Kan alınması gerekmez. Boğaz kültürlerinin doğruluk oranı %95’ dir. Boğaz kültürü 2 – 3 gün içinde sonuçlanır. Hızlı testler ise bir saat içinde sonuç verir. Doğruluk oranı yaklaşık %80’ dir. Hızlı testin negatif çıktığı durumlarda kültür sonucunu beklemek doğru olacaktır. Boğaz kültürü sonucunun da negatif çıkması boğaz enfeksiyonunun beta dışındaki etkenlerden yani çoğunluklar viruslardan kaynaklandığı düşündürür.
Beta mikrobu niçin önemlidir?
Beta mikrobu ile oluşan boğaz enfeksiyonu üç önemli hastalığa neden olabilir:
- Akut romatizmal ateş (kalp romatizması) nedir?
Beta enfeksiyonlarının en korkulan komplikasyonudur. Boğaz enfeksiyonundan 1 – 4 hafta sonra ortaya çıkan ateş, halsizlik, eklemlerde şişlik ve ağrı, kalp iltihabı şeklinde bulguları vardır. Hastanın hastanede yatırılarak tedavi edilmesi gerekmektedir. Bütün tedavilere rağmen kalp kapakçıklarında kalıcı bozukluk gelişme riski vardır. - Akut glomerülonefrit nedir?
Bademcik enfeksiyonundan 3 hafta sonra oluşur. Ateş, tansiyon yükselmesi, kanlı idrar (çay gibi) ve vücutta ödem gibi belirtileri vardır. Ani olarak böbrek yetmezliği gelişir. Mutlaka hastanede yatırılarak tedavi gerekir. Tedavide geç kalınırsa akciğer ödemi veya böbrek yetmezliği nedeniyle hayati tehlike doğabilir. - Psikiatrik sorunlar olabilir mi?
Bu iki önemli komplikasyonun dışında son yıllarda PANDAS adı verilen bir komplikasyon daha tanımlanmıştır. PANDAS tablosunda, beta enfeksiyonu sonrasında çocuk hastalarda obsesif kompulsif hastalık ve tikler ortaya çıkmaktadır. Obsesif düşünceler, korkular ve endişeler vardır. Boğaz enfeksiyonu olduğunda psikiyatrik belirtiler artış gösterir. Ara dönemlerde hafiftir veya hiç yoktur. Oluşumunda beyinde beta mikrobu ile ilgili bir takım maddelerin birikimi suçlanmıştır. Bademcik geniz eti ameliyatından sonra genellikle bu semptomların düzeldiği görülür.